Glitch gebruikt technisch falen als ruimte voor creatie

​─▄──██─▀─█─ Het ongelukspotentieel

Benjamin Gaulon, Karl Klomp, Gijs Gieskes. Refunctmedia_v.2 (2011). ReFunct Media is een installatie waarin verschillende verouderde media gehacked zijn gepresenteerd in een lange lijn van symbiotische interacties. ReFunct Media suggereert geen antwoord te geven op de vragen die e-waste ons brengen. In plaats daarvan exploreert de installatie mogelijkheden van verouderde techniek in relatie tot consumptie.

"Misfortune and failure are not signs of improper production. On the contrary, they indicate the active production of the "accidental potential" in any product. The invention of the ship implies its wreckage, the steam engine and the locomotive discover the derailment. The accident is the ultimate functioning of a product."

Vrij vertaald:
Ongeluk en falen verwijzen niet naar productiefouten. Integendeel, zij maken de weg vrij voor het 'ongelukspotentieel' van ieder product. De uitvinding van het schip houdt ook zijn schipbreuk in en die van de stoommachine en de locomotief de ontsporing. Het ongeluk is het ‘uiterst functioneren’ van een product.

- Paul Virilio, origineel uit The Accident of Art, Semiotext(e): New York, 2005. p.2. en later gebruikt door DEAF festival (Rotterdam '98).

Succes en falen of functie en disfunctie gaan hand in hand; het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Hoewel de perfecte technologie niet bestaat, blijven zowel consumenten als ontwikkelaars de eenzijdige mythes van versnelling, verbetering en veroudering conserveren: een perspectief waarin de toekomst zichzelf steeds blijft herhalen.

​─▄─██▌▌ Compressie artifacts: de vingerafdruk van een glitch

Maak een Glitch (screen: Rosa Menkman)

Technisch gezien is een glitch het beste te omschrijven als een onbedoelde en onverklaarbare consequentie van een verstoring binnen één of meer digitale informatiestromen. Al deze stromen van digitale informatie zijn geëncodeerd, vaak met behulp van één of meerdere compressies, om zo snel mogelijk opgeslagen of overgedragen te worden.

Compressie is daarom een van de meest belangrijke protocollen die vorm geeft aan het 'materiaal' waaruit digitale objecten bestaan. Glitches hebben hierdoor ook vaak direct of indirect te maken met compressie(s); de verstoring in de informatie van bijvoorbeeld een plaatjesbestand wordt zichtbaar wanneer de computer de gebroken informatie via een compressieprotocol rangschikt; terwijl de informatie zelf ongeordend is, wordt deze volgens het protocol van de compressie gestructureerd weergegeven (de volgorde van de data wordt omgezet). De glitch maakt dus de onderliggende structurering van de compressie zichtbaar - een techniek die gewoonlijk juist onzichtbaar is.

Dit soort compressie glitches worden vaak ook databends genoemd: als gevolg van bestandscorruptie prikt de structuur van de compressie door de originele laag van te zien of te horen informatie heen.

Kim Asendorf. Extrafile, BLINX (vs. Rosa Menkman, Monglot, 2011) (2011). "Nieuwe compressies voor kunstenaars". Asendorf ontwikkelde de Extrafile software zodat kunstenaars digitale plaatjes persoonlijk kunnen encoderen, vrij van rechten en patenten die bij de bestaande compressies horen.

In 2010 schreef ik "A Vernacular of File Formats": een manual voor het navigeren door en creëren van verschillende dialecten die kunnen ontstaan wanneer de diglossie van compressie en beeldtaal wordt geglitcht.

Poxparty. sOS (satromizer OS, een iOS voor de iPad) (2010).Corruptie is een fundamenteel onderdeel van het satromizer besturingssysteem sOS.

┐█┐┐─▄──█─▀─█ Ġ̮̜̳̬̗̺̼̆̋̓ͬ̄̐̚͜l͖̝̫̻̹̈͊͐͟͠i̗̮͓̱̥̘̳̘͎̓͂̋͑̆t̡̗̗͔̱͚͙̘̒̈͒͆̋͡ç̖̥̘̟̥ͩ̅̽̓͊ͦͯ̿́h̢͙̝̙̫͛̽́͛͑̉̀͜͟ kunst

Zoals gezegd kan een glitch zuiver technisch worden beschreven als een verstoring van digitale informatie. Maar in het geval dat een glitch binnen een sociale of kunst context wordt gemanoeuvreerd, is de glitch niet meer alleen volgens technische regels te begrijpen.

Untitled Game (Jodi)

De eerste keer dat ik gedwongen werd om glitch vanuit een ander perspectief te interpreteren, was tijdens een bezoek aan de tentoonstelling 'World Wide Wrong' (2005, Montevideo/NIMK - een solo tentoonstelling van het Belgisch-Nederlands kunstenaars collectief Jodi). Het werk Untitled Game (1998), een kapotte versie van mijn toen favoriete videogame Quake, raakte me, ook al maakte het me in eerste instantie alleen maar in de war.

Later ontdekte ik dat Jodi in Untitled Game de 'bugs' (fouten) in de code van Quake had geëxploiteerd: het spel was expres gedeprogrammeerd. Dit leidde tot een prachtig geglitcht (gemodificeerd) en onspeelbare videogame. Untitled Game leerde mij dat de wereld van het (digitale) beeld niet alleen uit (nagestreefde) perfectie bestaat, maar dat er ook ruimte kan worden gemaakt voor onbekende, niet geaccepteerde of ‘foute’ mogelijkheden.

Terwijl normalerwijze een verstoring van de digitale transmissie als hinderlijk wordt ervaren, leerde ik hier dat de ‘glitch' ook als een bijzonder fenomeen kan worden opgevat. Dit was een enorm verrassende ontdekking, die veel (nieuwe) vragen opriep, zoals, opnieuw 'wat is een glitch?', 'wat is glitch kunst (glitch art)?' en 'is een georganiseerd ongeluk wel een ongeluk? (of: ‘is expres falen niet juist een vorm van succes?').

Het ontdekken van glitch kunst opende nieuwe perspectieven. In tegenstelling tot het zoeken naar de bestaande perfectie en esthetica, ging ik de ongeaccepteerde mogelijkheden in kaart brengen. Ik ontdekte dat glitch kunst vaak een zeker moment(um) heeft: eerst is er het moment van de glitch dat vaak als bedreigend of schokkend wordt ervaren ('Zal de technologie naar zijn normale flow terug keren?').

Dit moment wordt vervolgens door de kunstenaar geëxploiteerd, waardoor niet alleen het systeem, maar ook de (mogelijke) beperkingen, regels, verwachtingen en inherente conventies zichtbaar worden. De glitch in glitch kunst is hierdoor vaak een katalysator met een zeker momentum (impuls), een kritisch potentieel dat de toeschouwer dwingt actief te reflecteren op de technologie.

GLI.TC/H documentatie (2010/2011)

─▀─█▄┘─▄┘─ De GLI.TC/H community

Glitch is niet eenduidig. Glitch kan gedefinieerd worden binnen de techniek of binnen het domein van de kunsten, maar ook als een community. Vorig jaar, in afwachting van mijn gastdocentschap aan SAIC in Chicago, vroegen jon.satrom en Nick Briz mij of ik geïnteresseerd was in het organiseren van een glitch festival. Dit was het begin van het meerdaags GLI.TC/H festival, dat als doel heeft om een ontmoetingsplek te creëren voor verschillende glitch kunstenaars en geïnteresseerden, om in gesprek te gaan en technieken uit te wisselen.

Dit jaar telde GLI.TC/H - dat plaats vond in Chicago, Amsterdam en Birmingham - 450 submissies uit 30 landen. Het festival werd mede mogelijk gemaakt door 146 donaties via online crowdfunding. De glitch art community is duidelijk groeiende. Dit besef leidde bij ons als organisatoren tot een aantal inzichten en overwegingen met als hoofdvraag: ‘Kan en moet een festival, dat glitch (het corrumperen en blootleggen van structuren) als onderwerp heeft, succesvol zijn en georganiseerd worden volgens een hiërarchisch structuur?’.

Als antwoord op dit probleem hebben we de glitch in GLI.TC/H niet als een medium of genre gepositioneerd, maar als een levend, vloeiend en open concept binnen verschillende communities, die allemaal via hun eigen module en semantiek vorm kunnen geven aan hun glitch. GLI.TC/H is hierdoor een festival bestaande uit niet alleen optredens, maar ook tentoonstellingen, conferenties, workshops en (open) publicaties.

█▄┘─▀┐▄▄┐┘ Glitch Moment(um)

Ubermorgen.com. DEEPHORIZON - Variation 2 (2011) http://deeeeeeephorizon.com/. Commentaar op het olieverf 'schilderen' gemaakt door BP, dat ten tijde van de video olie lekte in de Golf van Mexico. Ubermorgen gebruikte 'speciale digitale technieken' op readymade luchtfoto's om extra aandacht te vestigen op de relaties tussen artificiële vormen en kleuren en de natuur binnen de hedendaagse beeldvorming.​

Hoewel kunst met als onderwerp 'de fout' of 'imperfectie' op zich niet nieuw is, is de glitch kunst en zijn groeiende community wel een duidelijk teken in een tijd waarin protest en onverenigbare acties steeds meer in de belangstelling staan.

Glitch kunst wordt ook steeds meer geïntegreerd binnen het huidige kunst- en cultuurdiscours. Wellicht kan ook het feit dat Transmediale mij heeft uitgenodigd drie panels te organiseren en modereren tijdens hun 2012 in/compatible festival in deze lijn worden gezien.

Glitch studies betreffen het Glitch Moment(um), een plek waar artistieke experimenten, technische kennis en academisch onderzoek samenkomen en zijn gefocust op het kritische potentieel van de verstoring. Glitch is interessant als 'tipping point of failure': een mislukking wordt niet afgedaan, maar wordt juist een actieve ruimte voor creatie. Wezenlijke vernieuwing gaat hand in hand met (potentiële) afbraak. Wat nu een glitch is, zou morgen een nieuwe vorm kunnen zijn.

Meer over het Het Glitch Moment(um) in mijn nieuwe publicatie bij het INC: Menkman, Rosa. "The Glitch Moment(um)". Network Notebooks 04, Institute of Network Cultures, Amsterdam, 2011. ISBN: 978-90-816021-6-7. http://networkcultures.org/wpmu/portal/publications/network-notebooks/no-04-the-glitch-momentum/

Auteur: Rosa Menkman
http://rosa-menkman.blogspot.com/