Verslag Take Away Museum

Take Away Museum

20 mei 2006 — Hoe krijg je het museum naar de mensen toe, zodat ze ook buiten het museum over de collectie praten?

Op wat voor manieren kunnen musea, bibliotheken en archieven nieuwe relaties met hun publiek aangaan? Antwoorden op deze vragen werden gezocht in de workshop Take Away Museum, georganiseerd op 18 mei 2006 door het Virtueel Platform.

De sociale rol van erfgoed instellingen stond centraal in het KHL in Amsterdam. De workshop werd ingeleid door moderator Dick Rijken, lector informatietechnologie en samenleving aan de Haagse Hogeschool, en consultant en projectleider van nieuwe media projecten in de cultuur sector, waaronder VPRO's 3 voor 12 lokaal. De opkomst van Web 2.0 geeft culturele instellingen een nieuwe urgentie om hun verhouding met hun publiek te heroverwegen. Zij worden meer en meer intermediair in het proces van betekenisgeving. Dat vraagt om nieuwe samenwerkingsverbanden tussen culturele organisaties en een grotere rol voor het publiek. Bibliotheken en musea fungeren bovenal als ontmoetingsplaatsen, als aanleiding voor een gesprek, in real life of virtueel. Drie verschillende domeinen spelen hierin een belangrijke rol; de fysieke wereld van de objecten, het domein van de digitale informatie en de mentale ruimte van twee of meerdere gesprekspartners. Een internationale mix van ongeveer twintig deelnemers werkzaam in de erfgoed sector, van directeuren van musea tot interaction designers, namen deel aan de workshop en stortten zich gezamenlijk op de vraag die deze workshop centraal stond: welke rol kan het museum spelen in het verbinden van de fysieke, de digitale wereld en de mentale ruimte tussen gesprekspartners? In de ochtend sessie werden de deelnemers van de nodige context voorzien, waarna ze in de middag deze theorie mochten omzetten in praktische projecten.

(Kunst)objecten coderen

Ulla Maaria Mutanen beet het spits af met de presentatie over haar project ThingLink. Mutanen is verbonden aan de Universiteit van Helsinki en werkt daar op dit moment aan haar PHD bij het ‘Center for Activity Theory and Developmental Work Research’. Recentelijk zette ze het project ThingLink op, een online open database waarin objecten aan elkaar gekoppeld kunnen worden door middel van een ThingLink, een unieke identificatie code. Door middel van een ThingLink worden gestructureerde data, tekst en andere media aan elkaar gekoppeld, die gratis aan te vragen is op ThingLink.org. Mutanen ontwikkelde deze open database voor liefhebbers van handwerk, mensen die zelf dingen ontwerpen en maken. Ze creëerde hiermee voor hen de mogelijkheid hun producten online te zetten en een koppeling te maken met fysieke objecten door vrij gebruik te kunnen maken van unieke identificatie codes. Op wat voor manier zouden culturele erfgoed instellingen hiervan kunnen profiteren?

Meer dan een bezoekje

Een bezoek aan een museum dat het meeste voorkomt is het fysieke bezoek, men koopt een kaartje, leest de folder, volgt eventueel de audio tour en leest de descriptie naast de kunstwerken. Wanneer iemand geïnteresseerd is in een bepaalde kunstenaar of expositie kan hij ook al van te voren informatie opzoeken door een boek hierover te kopen, online te zoeken of bijvoorbeeld een documentaire hierover te bekijken. Op het moment dat iemand een kunstobject materialiseert door erover te praten, schrijven of er foto's van te maken, is de bezoeker aan het produceren voor eigen gebruik. Door deze ervaringen en producten online met andere internetgebruikers te delen produceert de gebruiker voor publiek gebruik. Dit kan door bijvoorbeeld te bloggen, foto's te posten op Flickr.com of een Wikipedia artikel te schrijven, waarbij de gebruiker actief participeert, produceert en deelt. Technologieën waaraan gerefereerd wordt met de term Web 2.0.

Nieuwe koers

De omslag in de houding van de bezoeker van een passieve rol naar actief producerend, wordt door de erfgoed instellingen argwanend en afwachtend bekeken. Volgens Mutanen moeten musea hier juist op inspelen en gebruikmaken van nieuwe technologieën. Door informatie over kunstobjecten online te bundelen en te linken krijgt kunst een identiteit. Dit is bijvoorbeeld mogelijk door gebruikmaking van de unieke identificatie code die in haar project ThingLink wordt gebruikt. Hierdoor kunnen interessante sociale materiële netwerken tussen mensen en objecten meer zichtbaar worden. Mensen kunnen dan ook buiten het museum met kunst bezig zijn, ervaringen en ideeën uitwisselen, eigen selecties maken, keuzes bookmarken en anderen dingen aanbevelen. Op deze manier kunnen nieuwe contacten gelegd worden met mensen die dezelfde interesses hebben en van elkaar en objecten kunnen leren.

Ulla's post over Take Away Museum op haar blog: ullamaaria.typepad.com/hobbyprincess/2006/06/museums_and_web.html

Actief en sociaal

Willem Velthoven, directeur van Mediamatic liet in zijn presentatie praktische voorbeelden zien van database projecten. Net als Mutanen besprak Velthoven de opkomst van de meer en meer participerende en producerende gebruiker met behulp van Web 2.0 technologieën. Volgens Velthoven willen mensen niet langer passief aan de kant zitten, maar actief bijdragen en interacteren met andere gebruikers. Dit is veelvuldig te zien in communities online over bepaalde onderwerpen van de meest uiteenlopende interesses. Ook zijn er mensen die hun sociale netwerk online in kaart brengen door te linken naar websites van hun vrienden. Persoonlijke foto's worden gepubliceerd en gedeeld op sites als Flickr.com, muziek wordt driftig geup — en download en gedachten kunnen worden gedeeld door een nieuw stuk te posten op een blog en hierop te reageren. Hoewel de sociale samenhang van de maatschappij volgens Velthoven al een eeuw afneemt door de opkomst van massamedia, verkleining van het gezin en de schaalvergroting van de retail, is het grote sociale karakter van dit soort technologieën opvallend.

De culturele erfgoed sector maakt volgens Velthoven nog te weinig gebruik van deze eigenschap. (Muziek)Festivals worden georganiseerd, waar duizenden mensen op af komen en bijvoorbeeld de Museumnacht, maar in andere takken van de erfgoed sector worden cultuurliefhebbers nog niet met elkaar in contact gebracht. Het museum helpt mensen niet in contact te komen met andere liefhebbers van bepaalde kunstenaars of stromingen, evenals de bibliotheek dit bijvoorbeeld niet doet voor grote fans van een bepaald auteur. Hier ligt een kans voor erfgoed instellingen om in te springen op deze ontwikkeling. Musea moeten mensen de kans geven kennis te vergaren en dit uit te wisselen met anderen, binnen de context van erfgoed instellingen. Door het publiek zelf aan kennisontwikkeling, documentatie en reflectie te laten doen creëren ze een catalogus die door henzelf gelezen en geschreven wordt. 'Honderd liefhebbers weten immers meer dan een expert', aldus Velthoven. Dat gebruikers hierin geïnteresseerd zijn bewijst bijvoorbeeld de gezamenlijk door internetters geschreven encyclopedie Wikipedia. Volgens Velthoven moeten de culturele instellingen echter geen wiki gebruiken, aangezien deze te sterk naar consensus streeft en te anoniem is. 'Geef deelnemers een gezicht en maak de herkomst van informatie duidelijk'. Dit kan door een 'Web of Trust' en waarderingsmechanismen voor validering te gebruiken, zo wordt de afkomst van informatie en bijdragen zichtbaar.

Voorbeelden

Velthoven ontwikkelde het project 'Het Geheugen van Oost', een van de database projecten ontwikkeld op basis van AnyMeta, waarin 5.000 buurtbewoners hun verhalen online zetten. Door het aanbieden van een platform voor deze groep mensen ontstond een online community waarin iedereen hun verhaal kan vertellen, lezen van anderen en uitwisselen. Een ander voorbeeld is de website van de stad Almere www.dedigitalestad.nl, waar de bewoners van Almere zich door een profiel aan te maken online zichtbaar te kunnen maken, en zo met elkaar kunnen interacteren. Deze op het eerste gezicht simpel ogende website met veel content verbergt een gestructureerd semantisch web waarin mensen, plaatsen en keywords gelinkt zijn. Deze structurering is van groot belang, volgens Velthoven. Door gebruik te maken van een semantisch web wordt informatie geordend op een manier waardoor het leesbaar is voor machines en kan het gecombineerd worden met andere informatiesystemen.

Unique identifiers

De voorbeelden die Velthoven aanhaalde verschillen enorm van de manier waarop erfgoed instellingen normaal met hun informatie omgaan. Door 'unique identifiers' te gebruiken, zoals de ThinkLink van Ulla Maaria Mutanen, kunnen objecten, mensen en plaatsen, meta informatie, gestructureerd worden. Volgens Velthoven is het voor een erfgoed instelling van belang dat het fysiek blijft, ' een museum blijft een museum, het is van belang het echte kunstwerk te zien en mensen te ontmoeten'. Een fysieke interface heeft een grote waarde voor de mens, stelde Velthoven. Een praktisch voorbeeld hiervan demonstreerde hij met de 'Symbolic Table'. In samenwerking met Imagine IC werkt Mediamatic nu aan dit project, waarvan tijdens de workshop al een prototype te zien was. Deze symbolische tafel (mensen zitten aan tafels, ontmoeten elkaar daar) werkt als een interface zonder knoppen. De bovenkant van de tafel heeft een gevoelig oppervlak, binnenin zit een RFID antenne die communiceert met RFID chips die op de tafel gelegd worden. Door objecten waarin een chip zit op de tafel te leggen kunnen verhalen, foto's en andere media opgeroepen en aangestuurd worden. De 'Symbolic Table' is een voorbeeld van een manier waarop bijvoorbeeld kunst op een geheel andere manier toegankelijk wordt gemaakt dan nu het geval is in de meeste erfgoed instellingen. Deze kon dan ook gebruikt worden als middel om tot ideeën te komen voor een praktische uitoefening in de middag sessie van de presentaties.

Links:

De Nieuwe Reporter over Web 2.0: www.denieuwereporter.nl/wiki/index.php/Web_2.0#Introductie

Mediamatic reader over social software, tags, en CBPP: www.mediamatic.net/article-9105-en.html

Mediamatic reader over RFID: connecting the physical and the digital world: www.mediamatic.net/article-9691-en.html

Social networks: www.hyves.nl www.myspace.com www.friendster.com

Foto sharing: www.flicker.com

Dating: www.parship.nl www.gaydar.nl

Massively multiplayer gaming: www.worldofwarcraft.nl everquest.station.sony.com/about.jsp

Filesharing www.bittorent.com/ www.p2p.com/

www.lastfm.com del.icio.us/

Projecten

Museum of the revolutions - Tjebbe van Tijen, Jeffrey Shaw imaginarymuseum.org/