Vijf praktische tips voor musea om digitale innovatie mogelijk te maken

Tijdens de workshopdag van SNS REAAL Fonds in samenwerking met Virtueel Platform, onderdeel van Het Nieuwe Instituut, ontmoetten de vertegenwoordigers van de geselecteerde musea elkaar. Naast de onderlinge kennisuitwisseling tussen de musea, waren er vijf experts uit de digitale cultuur aanwezig om feedback te geven op de gehonoreerde plannen.

Innovatie-impuls voor musea

Uit de ruim negentig inzendingen voor de programmaregeling Digitale Innovatie in Musea koos het SNS REAAL Fonds, samen met crossmedia expert Harry van Vliet, dertien interessante plannen van musea om rondom hun collecties verhaalervaringen te creëren met behulp van digitale middelen.

Workshopdag Digitale Innovatie in Musea (foto: Virtueel Platform)

Bij de beoordeling van de projectaanvragen werd gekeken of de plannen bijdragen aan de strategie van het museum op het gebied van publieksparticipatie. Met de programmaregeling wil het SNS REAAL Fonds een innovatie-impuls geven aan vooral de kleinere musea, en tegelijkertijd de expertise bij musea rondom begrippen als crossmedia, transmedia, narrativiteit en digitale toepassingen vergroten.

Publieksparticipatie, hoe doe je dat?

De dag werd geopend door Marie Hélène Cornips, directeur van het SNS REAAL Fonds. Zij benadrukte dat de overvloed aan inzendingen voor de programmaregeling wijst op een grote behoefte van musea om nieuwe presentatievormen te ontwikkelen met de inzet van digitale middelen. Vanwege de hoge kwaliteit van de ingezonden plannen, maakte het SNS Reaal Fonds extra budget vrij om niet tien, maar dertien projecten financieel te ondersteunen.

Dagan Cohen bij workshopdag Digitale Innovatie in Musea (foto: Virtueel Platform)

De vijf experts presenteerden hun werk en gingen in op belangrijke keuzes en valkuilen die ze in de praktijk zijn tegengekomen. Lotte Meijer benadrukte bijvoorbeeld het belang van de testfase. Door middel van een heel iteratief proces, namelijk door de reactie van het publiek steeds direct te verwerken in de toepassing, werden haar projecten al experimenterend steeds beter.

Hanne Marckmann spoorde de musea alvast aan om bij het nadenken over het gedrag dat ze bij het publiek willen oproepen, goed te kijken naar welk gedrag het publiek al vertoont dat ze zouden willen versterken.

Vijf lessen om mee aan de slag te gaan

Na de presentaties was het tijd voor drie tafelsessies, waarbij steeds twee of drie musea met hun plannen bij één van de experts aanschoven. Hierdoor hadden de musea genoeg tijd om specifieke feedback van de experts te krijgen en vragen te stellen, maar werden ze tegelijkertijd door de projecten van andere musea geïnspireerd.

Workshopdag Digitale Innovatie in Musea (foto: Virtueel Platform)

Veel tips en voorbeeldprojecten werden uitgewisseld. Waar sommige musea al heel duidelijk wisten welk verhaal ze met de toepassing wilden vertellen, hadden anderen juist de interactie die ze met het publiek willen aangaan al verder uitgedacht. Uit de tafelsessies kwamen grofweg vijf adviezen en valkuilen steeds weer naar voren.

1. Zoek naar een goede balans tussen de inhoud die je aan de orde wilt stellen en de interactie waar je je publiek toe uitnodigt.

Het is belangrijk om goed af te bakenen hoeveel informatie je aan het publiek wilt vertellen, en waar je ruimte laat voor de gebruikers om het verhaal of hun ervaring zelf in of aan te vullen. Specialisten maken vaak de fout teveel te willen vertellen, in plaats van in te spelen op de nieuwsgierigheid van het publiek.

2. Houd het simpel.

Focus op één of enkele belangrijke features, en laat de rest weg. Je wil het publiek niet laten verdrinken in de informatie of in een teveel aan keuzes. En richt je specifiek op één doelgroep. Een app voor een gezin vereist een totaal andere dynamiek dan een app voor jongeren. Je kunt de inhoud voor verschillende doelgroepen dus niet zomaar doorplaatsen.

3. Kijk af, haak aan en werk samen.

Ga op zoek naar (internationale) voorbeeldprojecten en zoek uit wat ze succesvol maakt. Het kan slim zijn om aan te haken bij bestaande infrastructuren, zoals een mobiele route door de stad of distributie van een project via een VVV kantoor. Daarnaast zou het waardevol zijn als musea onderling veel informatie uitwisselen over het ontwikkelingsproces en de testfase van hun projecten.

4. Zet interactieve media slim in.

Een toepassing moet niet afleiden van het verhaal dat je wilt vertellen. Ga echt op zoek naar de meerwaarde die digitale media kunnen bieden. Een app kan bijvoorbeeld fungeren als een soort vergrootglas om de objecten in het museum beter te observeren.

Let er op dat je in je museum niet de digitale media in plaats van de fysieke ervaring inzet. Digitale media kunnen andere dingen. Zoek naar de wisselwerking die meerwaarde oplevert.

Soms betekent dat dat je iets uit die ruimte weg moet halen (zoals een tekstbordje), zodat je toepassing onmisbaar wordt.

5. Begin vroeg met testen.

Bouw in het ontwikkelingstraject genoeg ruimte in om al experimenterend je project herhaaldelijk aan te passen. Verzamel hiervoor steeds weer de feedback van het publiek.

Mediastrategiespel

Behalve aanschuiven bij de experts, konden de vertegenwoordigers van de musea ook het Mediastrategiespel spelen bij crossmedia expert Harry van Vliet. Hierbij werden de musea gedwongen om kritisch te kijken naar de instrumenten en activiteiten die ze willen inzetten, welke doelen ze daarbij hebben en welk resultaat dit zal opleveren.

Seminar op 8 maart

Op 8 maart vindt er een vervolgsessie plaats in Het Nieuwe Instituut. Dan presenteren de door het SNS Reaal Fonds gehonoreerde musea hun verder ontwikkelde projecten om kennis te delen over het ontwikkelen van verhalende ervaringen met behulp van digitale middelen.

Ze geven hierbij inzicht in het ontwerpproces en in de keuzes die ze maakten bij de ontwikkeling. Bovendien hebben de musea allemaal een vraag die ze met het aanwezige publiek willen bespreken. Drie vooraanstaande experts – game designer Kars Alfrink (NL), onderzoeker en lector Harry van Vliet (NL) en kunstenaar Duncan Speakman (UK) zullen inzicht geven in wat er op dit gebied al gemaakt en gedaan wordt.

De seminar is publiek toegankelijk. De reserveringen zijn in eerste instantie voorbehouden aan de musea. Ben je geïnteresseerd? Mail dan naar f.vangaalen@hetnieuweinstituut.nl. Na 18 februari worden de resterende plaatsen vrijgegeven.