Nederlandse Medialabs bij elkaar op DEAF 2012

De Lab Dag begint met twee tafelsessies, verdeeld over vier thema's: Business, Events, Innovatie en Internationaal. Het event was ook te volgen via onze Facebook Page, Twitter account en hashtag #labdag.

Tijdens het middagprogramma werd de publicatie Nederland Labland gepresenteerd, met een overzicht van medialabs in Nederland. Ook presenteerden Janny Rodermond van het Stimuleringsfonds voor Architectuur en Syb Groeneveld van het Mediafonds over financiering voor e-cultuur.

Download en lees de Nederland Labland publicatie, met een overzicht van medialabs in Nederland, via virtueelplatform.nl/nederland-labland.

Innovatie

Innovatie gaat om experimenteren, maar ook om te reflecteren op veranderingen in de maatschappij. Hack42 uit Arnhem presenteert hun hackerspace. Zij zien computers als een middel en niet als een doel op zich. Ze doen dan ook het liefst experimenten met dingen die in eerste instantie niet lijken te kunnen. Twitteren met een telex is leuker dan het gewoon op je computerscherm doen.

Hack42 ziet de vorm van hun hackerspace als een ambachtelijke soep. Je hebt een recept nodig met verschillende ingredienten, waaronder een laboratorium, bestuur, markt en ideeen. Uiteindelijk ruik je aan het resultaat of je de goede mix hebt.

Innovatie gaat om experimenteren, maar ook om te reflecteren op veranderingen in de maatschappij.

Wat is de rol van een fysieke plek in die mix? Het is belangrijk om samen aan dingen te werken, nieuwe inspiratie op te doen en ideeen uit te werken. Een goede kop koffie met z'n allen moet niet onderschat worden wanneer het gaat om inspiratie. Het lab lijkt nu, met de komst van een 3D-printer, weer een fysieke ruimte nodig te hebben.

Steven Johnson maakte de korte video Where Ideas Come From over inspiratie.

PICNIC is het jaarlijkse crossmediafestival. Het festival zoekt innovatie en vernieuwing, maar niet per se nieuwe technologie. Het gaat om een nieuwe interpretatie van wat technologie kan betekenen. Het festival is business-to-business, maar zet vooral ook de maatschappelijke toepassing van technologie centraal. Denk bijvoorbeeld aan de RFID Hacker Camps in samenwerking met Mediamatic, waarin concepten live werden ontwikkeld tijdens het festival.

Innovatietafel Lab Dag (foto: Virtueel Platform)

Business

Dimitri Nieuwenhuizen van LUSTlab gaat in op de vraag hoe labs samen kunnen werken met commerciele partijen, zodat labs kunnen blijven bestaan en kunnen groeien. Dimitri geeft aan dat het niet moeilijk hoeft te zijn, het meest belangrijk is initiatief nemen.

LUSTlab heeft veel gedaan in het cultuurveld en ze zagen een klimaatverandering. Als gevolg daarvan zijn ze steeds meer het initiatief naar zichzelf toe gaan trekken, zodat ze er zeker van zijn dat ze de dingen die ze graag willen doen kunnen blijven doen. Je moet daarvoor de juiste mensen vinden die in je willen investeren.

Het meest belangrijk is initiatief nemen.

Voor LUSTlab ligt hun netwerk bij musea en festivals, waar hun werk te zien is, dat gebruiken ze als platform om zichzelf te 'branden'. Een voorbeeld hiervan is de Poster Wall of the 21st Century.

Bedrijven moeten ook in lijn zijn met de ideologie van je organisatie. Wanneer je samenwerkt moet je zorgen dat jouw ideeen van jezelf blijven. Zo werd LUSTlab benaderd door benadert door een bedrijf dat werkt op het gebied van stock markets, maar zij zagen een conflict in ideologie.

Dimitri legt uit dat LUST en LUSTlab twee verschillende organisaties zijn, de een is gericht op vormgeving en de ander meer op experiment. Andere labs zoals Mediamatic hebben ook deze constructie van gescheiden organisaties voor verschillende uitingen.

Emina Sendijarevic van Studio Roosegaarde legt uit dat zij kunstwerken onder andere gebruiken om de mogelijkheden van technologie te laten zien. Bedrijven en organisaties kunnen vervolgens zien dat zij het misschien ook voor hun werk kunnen gebruiken. Zo is bijvoorbeeld de Sustainable Dancefloor uitgegroeid tot de Smart Highway, een samenwerking met Heijmans.

Events

Hier wordt gesproken over publieke avonden, festivals en workshops die medialabs organiseren. SETUP in Utrecht organiseert drie keer per maand een event. Aan tafel zitten onder andere Hackerspace, Planet art, SetUp, Digital Playground, CineKid en het Cross Medialab van de Hogeschool in Utrecht.

SETUP gebruikt events om op een luchtige manier te kijken hoe nieuwe media zich in de maatschappij nestelt. Denk aan een slaap-app, die ingaat op de vraag hoe het is om te slapen met technologie. Het is zowel inhoudelijk als pragmatisch wat voorbij komt.

Een platform is beter dan één programmeur aannemen.

De events bieden een laagdrempelig platform voor wat er al gebeurd en het brengt mensen bij elkaar. Het doel is innovatie in Utrecht te katalyseren en te bundelen. Een platform is beter dan één programmeur aannemen.

Het CrossMedia Lab van de Hogeschool van Utrecht vraagt zich af wat een event precies oplevert. Kennisoverdracht blijkt moeilijk te meten, maar soms zijn effecten wel meetbaar. Wanneer je bijvoorbeeld digitaal creatieven in een ruimte zet, ontstaan er vaak samenwerkingen. Een evenement over datajournalistiek van SETUP is hier een voorbeeld van.

SETUP herhaalt evenementen. Als je een event organiseert, dan kun je proberen om het door heel Nederland te laten gaan. De draaiboeken liggen klaar en het is zo over te nemen, denk bijvoorbeeld aan Data op het Doek, een event dat datavisualisaties presenteert in de context van een bioscoop.

Hoe trek je een nieuw publiek aan? SETUP geeft aan dat mensen die op een event afkomen niet per se makers zijn, maar vooral mensen die geïnteresseerd zijn in nieuwe media. CrossMedialab HU stelt voor om na een event te evalueren. Zo kun je meten wat je precies overhoudt aan kennis, uitwisseling en voorstellen voor nieuwe projecten.

Internationaal

Boris Debackere is verantwoordelijk voor de productie en het V2_Lab. 'Het is heel belangrijk om goed te begrijpen hoe een lab precies functioneert, zodat je actief verbanden kunt leggen en kunt samenwerken.' Hij raadt de andere labs aan om niet direct grote plannen te smeden, maar meteen de eerste stappen te zetten.

In Europa heb je vaak te maken met een matching fonds. Dat wil zeggen dat als je 100,- krijgt je dat ook moet bijleggen. Internationaal werken kost meer tijd en geld. Goede contacten gaan echter vooraf aan financiële middelen.

Het is veel interessanter om een langdurige samenwerking op te bouwen.

Je kunt ook samenwerken zonder geld. Drie jaar geleden heeft V2_ samengewerkt met Mark Shephard van iBeam, hier werken veel jonge researchers die meteen ideeën uit kunnen testen. In anderhalve maand is er een iPhone app gemaakt die niets heeft gekost (qua samenwerking).

Is het eenvoudiger om eerst met omringende landen als Duitsland en België samen te werken, voordat je verder de grens over gaat qua samenwerking? Het is niet zo interessant om één keer een samenwerking te doen, maar het is veel interessanter om een langdurige samenwerking op te bouwen. Het hangt totaal van de inhoud van het project af of het interessant en rendabel is om verder over de landsgrens te kijken.

Boris ziet dat Nederland zich in een enorme luxepositie bevindt: Er is geen land ter wereld met zoveel medialabs. Voor internationale samenwerking blijft wel de vraag, wat importeer je en wat exporteer je?

Open Middagprogramma Lab Day (foto: Virtueel Platform)

Stimuleringsfonds voor Architectuur

Vanaf 2013 zal het Stimuleringsfonds voor Architectuur (SfA) overgaan in een nieuw fonds. Twee weken na de aankondiging dat dit zou gaan gebeuren 'stond iedereen bij ons op de stoep', aldus Janny Rodermond, directeur van het fonds. Voor haar was dit een leerzaam proces.

Er zijn verschillen tussen stedenbouw en architectuur, maar ook overeenkomsten. Een verschil is het tempo van ontwikkeling: een gebouw neerzetten kost minstens vijf jaar, nieuwe media is qua snelheid heel anders.

Rodermond: 'Toch is het makkelijk om de overeenkomsten ook te zien en de werkterreinen met elkaar te verbinden. Architectuur is ook een aparte discipline die zich makkelijk bindt aan andere partners, denk bijvoorbeeld aan sociologie of economie. E-cultuur en nieuwe media kijken ook over de eigen discipline heen, de overeenkomst met architectuur is gelijk duidelijk.'

Rodermond ziet nog een overeenkomst: 'Je kunt niet kiezen of je met architectuur of nieuwe media wordt geconfronteerd, je komt het tegen en je zult moeten bedenken hoe je er mee om moet gaan.' Meer informatie over de verschillende bestaande regelingen die overgenomen worden door het SfA is te vinden in ons verslag van 'What Grants Can Do'. Lees ook meer over de recente uitslag van de aanvragen voor meerjarige subsidies e-cultuur.

Een van de fondsen die via het voormalig Fonds BKVB overgaat naar het SfA is het Gamefonds. Rodermond liet Catch 22, gemaakt tijdens een Global Game Jam, zien als een van de voorbeelden.

Over de uitslag van de meerjarige subsidies geeft Rodermond aan dat ook partijen die een subsidie hebben gekregen voor een stevige bezuingingsoperatie staan. De keuze van het SfA om geen nieuwe organisaties in de meerjarige regeling toe te laten, ziet zij niet als een keuze voor wel of geen innovatie. Er is voor iedereen werk aan de winkel.

De commissie was ook niet per se negatief over de ingediende voorstellen die niet zijn gehonoreerd. Rodermond: 'Er zitten bijvoorbeeld goede voorstellen bij die op regionaal niveau goed werk doen, maar we hebben ook gekeken naar de partijen die een internationaal activiteitenprogramma neer kunnen zetten.

Nieuwe media groeien qua aandeel in verhouding tot de andere disicplines. En nieuwe media hebben straks voor het eerst een thuisbasis bij een van de fondsen. Per 1 januari 2013 gaat het nieuwe fonds van start, dan is er nog weer 2.5 miljoen beschikbaar voor partijen in de e-cultuursector.

Rodermond: 'We willen graag rondetafelgesprekken organiseren om dilemma's te bespreken. Alle labs hebben bijvoorbeeld de neiging om het werkterrein uit te breiden, of met anderen samen te werken. In dit budget moet dus veel ruimte zitten voor multidisciplinaire vormen van samenwerking. Hoe kunnen we dit inrichten? Moeten we kiezen voor breedte, of voor diepte?'

Mediafonds

Syb Groeneveld van het Mediafonds begint zijn presentatie door de publieke omroep neer te zetten als een lab, waar jaarlijks 600 miljoen euro heen gaat. Groeneveld: 'De omroepen gebruiken de rol als experimenteerplek weinig, het Mediafonds is er juist om de verbreding tussen creatieve industrie en Hilversum mogelijk te maken.'

Transmedia is een van de ontwikkelingen waar het Mediafonds op inspeelt. Bij transmediaal werken gaat het om het vertellen van een verhaal door middel van verschillende media. Het Mediafonds zoekt in aanvragen op dit gebied dan ook juist de koppeling tussen creatieve industrie en omroep. Zo is er bijvoorbeeld een onderscheid tussen de productie- en ontwikkelaanvragen.

Groeneveld: 'Je mag als e-cultuurlab zelf een aanvraag doen, maar je hebt dan een intentieverklaring van de omroep nodig. Productie-aanvragen kunnen alleen door de publieke omroep zelf worden gedaan.'

Het Mediafonds is vooral op zoek naar de "Jack Sparrow" die wil pionieren en grenzen op wil zoeken. Zijn tips voor het opzetten van projecten en het doen van een aanvraag zijn: 1) Zoek het experiment, 2) Denk niet lineair, 3) In het geval van transmedia, neem het mee vanaf het begin en maak het niet moeilijk, 4) Denk na over hoe je je publiek betrekt en 5) Leer via platforms en workshops van eerdere projecten.

Een van de aansprekende transmediaprojecten die Groeneveld laat zien is Human Bird Wings van Floris Kaayk (in dit project beter bekend als Jarno Smeets).

Lees ook het artikel Experiment in de Jungle van Hilversum, dat Syb Groeneveld schreef voor de publicatie Best Practice #excellente #e-cultuur. Meer over Transmedia op de Virtueel Platform themapagina.