Uncommon Ground II: ontdekkingen op de culturele grens tussen sectoren en disciplines

Tijdens een gemiddeld weekend is de Flex Bar bij de Amsterdamse Westergasfabriek de plek voor muzikanten als Anderson of Danny de Funk, maar op maandagmiddag 24 en dinsdag 25 september was het de plek voor (Un)common Ground - Scale and Intimacy: een expert meeting georganiseerd door Virtueel Platform en de HKU waarbij het gaat over het volgen van de ontwikkelende rol van de creatieve praktijk als een katalysator voor samenwerking tussen sectoren en disciplines. Denk bijvoorbeeld aan het bij elkaar brengen van creatieve denkers en overheid in Atelier Zuidvleugel of overheid, designers en omwonenden in het reconstrueren van het Engelse Crystal Palace Park.

In zijn openingswoorden beschrijft David Garcia, docent bij de HKU/KMT en mede-organisator van de expert meeting, de snelle veranderingen in de moderne cultuur en hij noemt hierbij specifiek het voorbeeld van de 'labs' die overal lijken te ontstaan: 'Een maand geleden was de Westergasfabriek nog het toneel van mode-evenement Streetlab.' Naast dit voorbeeld van Garcia zijn er nog meer voorbeelden te bedenken zoals het concept van de FabLab waarover Neil Gershenfeld later in de week op Picnic '07 nog heeft gesproken; een plek waarop iedereen alles zou moeten kunnen maken door middel van een verzameling machines van rond de 30.000 euro. En een simpele 'medialabs' zoekopdracht op Google geeft meer dan 2 miljoen resultaten.

Tijdens de twee (Un)common Ground dagen zijn in totaal negen case studies voorbij gekomen verdeeld over drie categorieën: 'It's about Scale', met een nadruk op schaalvergroting binnen projecten, 'It's Personal' met een nadruk op persoonlijke uiting en verhalen en 'It's a Design and Cultural Thing' waarbij vooral de combinatie van designer en cultuur aan bod komt. Maar het gaat niet alleen om de presentaties, belangrijker dan dat is misschien nog wel dat na elke presentatie vanuit de spreker uitdagingen aan worden gegeven waar het project mee worstelt. In kleinere groepen konden de deelnemers aan de expert meeting na de presentaties de vraagstukken en uitdagingen bespreken. En dit gebeurde niet alleen met behulp van woorden, maar ook door middel van creatieve uitingen zoals schema's, netwerkdiagrammen en zelfs het gebruik van ballonnen om hun standpunten verduidelijken. Alles binnen handbereik mocht worden gebruikt om een potentiële oplossing voor de verschillende uitdagingen van de projecten te bedenken.

It's About Scale
De openingspresentatie op maandagmiddag van Johanna Gibbons over de restauratie van het Engelse Crystal Palace Park is een sterk voorbeeld van het ontdekken van onbekend gebied bij samenwerking. Voor de restauratie van het park werd niet slechts rekening gehouden met de inbreng van de designers, maar vooral met de wensen van de gebruikers van het park en allerlei verschillende belangengroepen; van omwonenden tot atleten die het park regelmatig gebruiken. De uitdaging bij dit project was om de grote schaal van het project overzichtelijk te houden en om als grote organisatie betrouwbaar over te komen bij de mensen. Is het gebied bij Crystal Palace Park nog overzichtelijk, bij de projecten Noordvleugel 2040 en Atelier Zuidvleugel, beide namen refererend naar delen van de Nederlandse Randstad, is het gebied al veel groter. Het gaat bij deze projecten dan ook niet specifiek om restoratie, maar meer om het creëren van een toekomstbeeld. Hoe ziet de toekomst, maar ook het heden, van de noord- en zuidvleugel van de Randstad eruit? Het samenkomen van de verschillende steden in de Randstad heeft namelijk de vorming van een metropool tot gevolg. Mensen uit verschillende plaatsen die nog niet eerder samenleefden, worden in de toekomst misschien elkaars buren door het samensmelten van de steden. De aanpak van beide projecten verschilt echter. Noordvleugel 2040 bijvoorbeeld, kiest voor een vorm waarin conferenties centraal staan en waar gesproken wordt over specifieke thema's zoals lange termijn visies, maar ook wat mensen in hun dagelijks leven doen in het noordelijk deel van de Randstad. Atelier Zuidvleugel daarentegen functioneert meer als een denktank en atelier met verschillende functies: van het zichtbaar maken van abstracte begrippen, het samen brengen van verschillende plannen en ideeën tot het bieden van een podium voor gesprek over de Zuidvleugel.

De derde presentatie in de categorie 'It's about Scale' is van Richard Wright van internationaal kunstenaarscollectief Mongrel. Hij vertelt enthousiast over het project 9nine, een sociaal netwerk waarin beperking en keuze nog een rol speelt, maar vooral over Mediashed; de eerste 'free-media' ruimte in het oosten van Engeland. Concreet betekent dit een ruimte waar leden van Mediashed naar hartelust kunnen leren, trainingen kunnen bedenken én krijgen en nieuwe projecten kunnen voorstellen. Dit alles onder de noemer van 'free-media': het maken van kunst, dingen of gewoonweg zeggen wat je wilt zonder dat het iets kost en daarbij gebruik makend van de publieke ruimte, gratis (open source) software en gerecyclede apparatuur.

It's Personal
De volgende ochtend wordt het tweede thema aangesneden: 'It's personal'. Paulo de Castro Andrade vertelt over Humbiumbi, een project in Brazilië met als doel om nieuwe generaties hun horizon te laten verbreden. Dit begint voor Humbiumbi bij educatie en dan vooral met een focus op een menselijke ontwikkeling van de nieuwe generaties. Hierbij is te denken aan het creëren van kansen voor kinderen en er vooral voor te zorgen dat ze zelf goede keuzes kunnen maken. Hiervoor is ook het ontwikkelen van jeugdig leiderschap van belang. Van veel kinderen wordt bijvoorbeeld verwacht dat ze meewerken om het gezin te onderhouden en dit gaat vaak ten koste van hun educatie. Kinderen staan ook centraal in het emotionele verhaal van Shirley Gunn. Zij begint haar presentatie met het verhaal van de Trojan Horse incidenten tijdens de apartheid in Zuid-Afrika. Hierbij werden kinderen door politieagenten, die zichzelf verborgen in kisten op vrachtwagens, vermoord. Gunn vertelt over het belang van verwerking en het herinneren van deze gebeurtenis, bijvoorbeeld in de vorm van een gedenkplaats gecreëerd door de betrokken zelf. Maar ook het restaureren van de tot dan toe anonieme graven van de omgekomen jongens is belangrijk bij dit proces en moet volgens Gunn zeker niet vergeten worden. De persoonlijke noot, alhoewel in een hele andere vorm, komt ook naar voren in het Braziliaanse MetaReciclagem (MR) project gepresenteerd door Felipe Fonseca. MR, ooit begonnen als een mailinglist en website, bouwt onder andere gebruikte (overheids)computers om zodat er door de bevolking weer mee gewerkt kan worden. Mensen kunnen hun eigen computer schilderen en op die manier wordt deze computer hun eigendom. Wat MR vooral niet wil is de geijkte paden betreden als organisatie, dat wil zeggen het uitgroeien tot een NGO. In plaats daarvan koos MR een gedistribueerd netwerk van kleine NGO's en initiatieven als vorm.

It's a Design and Cultural Thing!
Nadat er in kleine groepen verder is gepraat over de verschillende projecten die 's ochtends aan bod zijn gekomen en de lunch is genuttigd, wordt begonnen met de laatste sessie: 'It's a Design and Cultural Thing!' De eerste presentatie op de dinsdagmiddag wordt gedaan door Bill Gaver en Tobie Kerridge van Goldsmith College. Zij presenteren twee projecten, namelijk de Home Health Horoscope (HHH) en BioJewellery. Voor de HHH werden in een huis verschillende sensoren aangebracht die hitte, licht, temperatuur en acceleratie konden meten. Deze sensoren stonden in verbinding met een systeem dat ervoor zorgde dat voor de bewoners elke ochtend, om acht uur bij het ontbijt, een horoscoop werd uitgeprint. Het gezin had alleen totaal geen idee waar de sensoren voor waren en zag dus alleen 's ochtends een horoscoop verschijnen bij hun toast. Dit levendige beeld komt uit een documentaire die is gemaakt naar aanleiding van het project. Gaver beschrijft de documentaire als een bewuste vorm van wetenschapscommunicatie en hij stelt hierbij de vraag: hoe kunnen we het best onze projecten publiek maken? Het tweede project, gepresenteerd door Tobie Kerridge, ontving ook media aandacht, maar dan in de vorm van een Channel 4 nieuwsbericht waar een groot deel van de Engelse bevolking de volgende dag over na zou praten. De aanleiding hiervoor was BioJewellery: een project waarin de mens gebruikt wordt als materiaal voor juwelen. Het bekendste voorbeeld hiervan is het gebruik van bot om trouwringen van te maken.

Design staat ook centraal in de presentatie van Paula Dib en Renata Mendes over hun Trans.forma design. Belangrijk punt in hun gedachtegoed is dat designers proberen om de mensen waarmee ze samenwerken onderdeel te laten zijn van het design. Hiervoor brengen ze in Brazilië oude werkmethodes en materialen, die in een bepaalde regio gevonden kunnen worden, samen met interessant design. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van de 'hand on model' werkmethode, waarmee vorm wordt gegeven aan een design. Oud papier van lokale scholen en natuurlijk pigment uit zaden worden in combinatie met deze methode gebruikt om tot een mooigevormde schaal te komen. Belangrijker is echter dat de mensen het vooral zelf leren te doen zodat het project blijft bestaan in een bepaalde regio, want als het project een succes is, is een groei van inkomsten het gevolg. En dit succes heeft weer als gevolg dat in die regio andere projecten ontstaan gebaseerd op hetzelfde initiatief. Wat Paula en Renata beschrijven zou je een lopend vuurtje kunnen noemen: eenmaal aangestoken blijft het branden en zichzelf verspreiden.

Afsluitende sprekers Saulo Barretto en Tom Fleming zijn nog in de oriënterende fase voor hun 'The Human Project'. Zij geven ook aan geen antwoorden te geven in hun presentatie, maar vooral vragen te stellen die zij tegenkomen bij het opzetten van dit project. Het doel is om een vanuit een bestaand onderzoeksinstituut (IPTI) een nieuwe organisatie op te zetten in het Braziliaanse Sergipe, de kleinste regio van het land en een aandachtsgebied voor de overheid door zijn armoede. Een van de eerste stappen is het opzetten van een cultureel centrum in de regio en het integreren van thema's als menselijke ontwikkeling, IT, gezondheid en culturele waarden. De innovatie van dit project zit volgens Barretto in de combinatie van het creëren van technologie, het doen van onderzoek en het tegelijkertijd verbeteren van de de lokale omgeving.

Met de presentatie van Barretto is een einde gekomen aan twee dagen van ontdekkingen op onbekend grondgebied waarbij cultuur, in de vorm van kunst, design en nieuwe media een belangrijke motor is. De twee dagen boden een verzameling van presentaties waar in de komende periode op verder geborduurd kan worden. Via virtueelplatform.nl houden we je op de hoogte van de (Un)common Ground ontwikkelingen. Uitgebreide verslagen (in het Engels), inclusief videomateriaal komen binnenkort op de pagina.

*Externe links*
Crystal Palace Park Website
Crystal Palace Park Wikipedia
Crystal Palace Campaign
Atelier Zuidvleugel
Noordvleugel 2040
Mongrel Homepage
Mediashed
Gearbox
Official Humbiumbi Homepage
The Trojan Horse Memorial
MetaReciclagem Homepage
Home Health Horoscope
BioJewellery
Trans.forma Design Homepage
Paula Dib's Trans.forma Social Design