RFID

Een van de belangrijkste aanjagers van de ontwikkeling van de RFID technologie is het gebruik ervan binnen hete zogenaamde 'Supply-chain management' van verschillende bedrijven. Een van de bekendere voorbeelden hiervan is de Amerikaanse supermarktketen Wal-Mart die zijn inventaris management grotendeels op basis van RFID tagging wil gaan uitvoeren. Hiervoor hebben zij besloten om vanaf begin 2005 hun leveranciers te vragen om al de aangeleverde producten getagged aan te leveren (1). Volgens de auteurs van het JISC tech watch document over RFID (2) wordt er binnen het universitaire bibliotheek systeem in het Verenigd Koninkrijk dankbaar gebruik gemaakt van RFID bij het localiseren, inventariseren en de diefstal preventie van catalogus items.

Maar ook binnen Nederland vinden er een aantal ontwikkelingen plaats waarin RFID als een belangrijke technologie beschouwd wordt. Het nieuwe paspoort bevat een RFID chip waarop een aantal biometrische gegevens zijn opgeslagen. Momenteel staan er contactgegevens en een pasfoto op, maar dit wordt (in de zogenaamde 2e fase) uitgebreid met een gelaatsscan en vingerafdrukken (3). Oook voor het gebruik van het openbaar vervoer in Nederland zal men binnen enkele jaren afhankelijk zijn van het gebruik van een OV-Chip. De gezamenlijke openbaarvervoersbedrijven zijn al geruime tijd bezig met het treffen van voorbereidingen zodat al het betalingsverkeer via RFID chips verloopt(4).

Technische beschrijving Technisch gezien kan gezegd worden dat RFID een tweeledige technologie is, bestaande uit een lezer en een tag die met elkaar communiceren dankzij radio golven. De tag bestaat op zijn beurt ook weer uit twee delen: een chip die een uniek identificatie nummer bevat en een antenne die radio golven kan ontvangen en verzenden. Zoals op bovenstaande afbeelding te zien is, is de chip aanzienlijk kleiner dan de antenne en bevindt deze zich in het hart van de antenne. De onderdelen worden over het algemeen bevestigd met behulp van het plakkende oppervlak van een sticker waarmee het geheel bevestigd kan worden. De tags worden alsmaar kleiner en bevinden zich in een steeds groter wordende hoeveelheid objecten.

Er zijn twee verschillende typen tags: passieve en actieve tags. Waarbij de passieve tags momenteel de grootste populariteit genieten, ze zijn het goedkoopst te produceren. Dit is zo omdat deze tags geen interne energie bron bij zich dragen, de energie die nodig is om de ID gegevens van de chip te lezen en terug te sturen naar de lezer wordt geleverd door de binnenkomende radiostralen van de lezer. Actieve tags dragen wel een interne energiebron bij zich waardoor ze een groter bereik aan mogelijkheden krijgen. Dergelijke tags kunnen naast het versturen van het eigen ID ook communiceren met andere (passieve) tags, een andere mogelijkheid is dat de actieve tag gekoppeld wordt aan een ander type sensor, bijvoorbeeld een thermometer die afleest of de temperatuur in een lading vlees wel onder een bepaalde waarde blijft. Het grote verschil tussen actieve en passieve tags manifesteert zich op het gebied van bereik, door de aanwezige batterij kunnen actieve tags zelf een signaal genereren waardoor deze vanaf een grotere afstand kunnen worden afgelezen.

Ook de lezer waarmee deze tags kunnen worden afgelezen bestaan uit twee verschillende varianten. het eerste type is 'Read only', deze communiceert enkel met passieve tags en kan, zoals de naam reeds doet vermoeden, alleen data aflezen. Het tweede type 'Read/Write' kan zowel data aflezen van de chip maar ook data terugschrijven. De lezers kunnen op verschillende manieren zijn vormgegeven: het kan een zogenaamde 'handheld' eenheid zijn die lijkt op het apparaat waarmee typisch barcodes worden afgelezen, maar kan ook gefixeerd zijn op of in een muur of vloer. De ontwikkelingen zijn momenteel al zover dat Nokia al een aantal van zijn mobiele telefoons heeft uitgerust met een RFID lezer (5).

Internet of things Deze Nokia telefoons bieden de mogelijkheid om vanaf een telefoon de RFID data uit te lezen en om deze data verder te sturen binnen een mobiel netwerk. Wanneer we dit combineren met de steeds toenemende mogelijkheden om RFID tags te koppelen aan verschillende typen sensoren, inhoudende dat er meer en meer informatie verzameld kan worden over de omgeving, en het feit dat de apparaten waarin de tags geïntegreerd zijn ook gekoppeld kunnen worden aan een netwerk ontstaat een situatie waarin onze omgeving ons iets kan vertellen over zichzelf. Deze ontwikkeling wordt ook wel beschreven als het 'Internet of Things', deze things worden door Bruce Sterling ook wel beschreven als 'spimes' “(...)(which) have histories (e.g. every time they are accessed they will record the details of that access), they will be 'precisely located in space and time' and they will become 'protagonists of a documented process'" (6)

Deze interactieve objecten, door Julian Bleecker ook wel 'Blogjects' (7) genoemd, kunnen de informatie die ze vergaren inzichtelijk maken door bijvoorbeeld een weblog. Sterling beschrijft in zijn artikel drie eigenschappen die essentieel zijn voor een blogject: Blogjects track and trace where they are and where they've been Blogjects have self-contained (embedded) histories of their encounters and experiences Blogjects always have some form of agency- they can forment action and participate; they have an assertive voice within the social web Een voorbeeld dat hij noemt binnen dit kader is “the pigeon that blogs " (8), een project van Beatriz da Costa (9), Cina Hazegh (10) en Kevin Ponto (11), waarbij een stadsduif is gebruikt om data over de omgeving te verzamelen.

“PigeonBlog enlists homing pigeons to participate in a grassroots scientific data gathering initiative designed to collect and distribute information about air quality conditions to the general public. Pigeons are equipped with custom-built miniature air pollution sensing devices enabled to send the collected localized information to an online server without delay. Pollution levels are visualized and plotted in real-time over Google’s mapping environment, thus allowing immediate access to the collected information to anyone with connection to the Internet." (12)

Wat dergelijke projecten aantonen is dat er door verschillende technologieën aan elkaar te koppelen er mogelijkheden ontstaan om op accuratere wijze informatie te verzamelen over de omgeving (luchtkwaliteit, weersomstandigheden etc.) die wij op andere manieren tot ons kunnen nemen dan tot voor kort mogelijk was (via het eenzijdige 'broadcast' model gebruikt door televisie en radio), het internet biedt hiervoor een interactief platform waarop onze blogjects misschien wel zelf kunnen reageren (13).

Problemen en conflicten bij de invoering van RFID Het gebruik van RFID in het zogeheten 'supply-chain management' biedt voor de supermarkt en leverancier een groot voordeel, zij kunnen langs deze weg op een efficiëntere manier omgaan met het leveren en bestellen van producten. Een ander voordeel voor de supermarkt is dat (op den duur) alle producten in een keer gescand kunnen worden omdat alle individuele tags direct vanuit winkelwagen of mandje gelezen kunnen worden. Echter voor de klant zou het vanaf het moment van aanschaf lastig kunnen worden om zijn privacy te bewaren, zo stellen de auteurs van de RFID Tech Watch.

“Most of the concerns stem from the fact that once individuals move around in a world of widespread tagging, the products they buy, wear and consume will be capable of being identified and recorded by a widespread network of readers. Such information could provide a great deal of intelligence on a person, their habits, likes and dislikes and movements. In essence this is an aspect of a person’s individuality and the right to privacy should be paramount. The argument is that by mining the data about the position and movement of 'things' one can obtain information about people, forming knowledge from 'the collection of diverse data from everyday life' (Hennig et al., 2004, page 5)." (14)

Daarnaast zijn er ook enkele veiligheidsrisico's met betrekking tot de invoering van het RFID paspoort. Omdat de beveiliging van de chips momenteel nog niet optimaal (15) blijkt te zijn en onderzoekers reeds hebben aangetoond een virus (16) te kunnen ontwikkelen voor de RFID tag. Het feit dat anderen zichzelf ongeeigend toegang kunnen verschaffen tot de informatie die besloten ligt in de tags, zowel van onze boodschappen als op het paspoort of OV-Chip, houdt in dat er vergrootte risico's ontstaan voor 'impersonation' en het stelen van identiteitsgegevens. Omdat de ontwikkeling van de RFID technologie wat dat betreft nog in zijn kinderschoenen staat kunnen hier in de komende tijd bruikbare oplossingen voor bedacht worden. Een positieve ontwikkeling die ook gesignaleerd wordt is de doe-het-zelf cultuur waarin men het gebruik van RFID voor persoonlijke doeleinden ziet als een manier waarop in de toekomst misschien wel privacy problemen kunnen worden opgelost omdat men het heft in eigen hand gaat nemen qua gebruik en toepassing van RFID (17).

Implicaties/mogelijkheden voor de kunst en cultuursector Gelijk aan de ontwikkelingen in de commerciële sector wordt RFID binnen de cultuursector gebruikt als logistiek middel om voorraden in de gaten te houden, specifieke werken te taggen zodat deze in een magazijn gemakkelijk te vinden zijn en ook binnen bibliotheken waarbij catalogus items gelocaliseerd kunnen worden. De eerste bibliotheek in Europa die een RFID systeem heeft ingevoerd is de openbare bibliotheek van Hoogezand Sappermeer, hier bleek dat dankzij het RFID systeem klanten voor 65% boeken zelfstandig kunnen uitlenen en medewerkers met een handlezer boeken sneller en efficiënter kunnen lokaliseren, daarnaast werd een precedent geschept voor andere bibliotheken (18). Een ander voorbeeld hiervan is cultuurcentrum Voortuit in Gent, waar de gehele logistieke keten wordt geregistreerd dankzij RFID tagging.

Ook voor galerieën en musea biedt RFID een mogelijkheid om bezoekers op een alternatieve manier te betrekken bij de aangeboden werken. Het museum voor natuurgeschiedenis in het Deense Aarhus heeft tijdens de tentoonstelling “Flying" de vijftig vogels die werden tentoongesteld voorzien van RDID tags die gekoppeld zijn aan tekstuele informatie, spel data en audio en video clips. De data die dankzij een handheld apparaat kan worden ontsloten kan in drie verschillende modi worden gezien: encyclopedie, thema en spel, gekoppeld aan de verschillende vormen van informatie die aan de tags gekoppeld zijn. Het museum biedt op deze manier de bezoeker de mogelijkheid om op een interactieve manier met de beschikbare museumstukken om te gaan, maar kan ook zelf in de gaten houden welke stukken het best bezocht worden op basis waarvan de collectie eventueel geherrangschikt kan worden als belangrijke delen gemist worden door grote delen van de bezoekers (19). Een galerie in Littleton in de Verenigde Staten heeft RFID gebruikt om bezoekers op klantvriendelijke wijze informatie te verschaffen over de tentoongestelde kunstwerken, zodat de klanten zelfstandig informatie kunnen krijgen over de werken zonder dat zij hierover informatie hoeven te vragen bij de galerie houder (20).

Daarnaast wordt er door de uitvoerende kunsten gebruik gemaakt van draadloze technologieën. Het afstudeerproject van HKU EMMA student Patrick Plaggenborg is een voorbeeld van een toepassing van een technologie (RFID) om daarmee de sociale geschiedenis van alledaagse gebruiksvoorwerpen kenbaar te maken aan gebruikers die niet bekend zijn met deze geschiedenis, iets wat door Plaggenborg 'Emotional history' genoemd wordt (21). Ook culturele instelling Mediamatic is bezig met het bedenken van alternatieve methoden voor de ontsluiting van mediacontent/verhalen. Een voorbeeld hiervan is de symbolic table, een tafel met geïntegreerde RFID lezer, waarop men getaggede objecten kan plaatsen op basis waarvan er vervolgens een audiofragment afgespeeld werd (22). Het langs deze weg ontsluiten van verschillende typen media biedt ook op het vlak van onderwijs mogelijkheden om studenten op interactieve wijze met educatieve content aan de slag te laten gaan.

Fig 1. - www.barcode-solutions.com/images/RFID/RFID-Tag-1.jpg

1. www.rfidjournal.com/article/articleview/642/1/1/
2. JISC Tech Watch. RFID Frequency, Standards, adoption and innovation. 3.http://www.minbzk.nl/persoonsgegevens_en/reisdocumenten/publicaties/factsheet_1
4. www.ov-chipkaart.nl/593/5434/folderovchipkaart
5. www.nokia.com/A4153290, www.elasticspace.com/,
6. Sterling (2004) in “RFID: Frequency, standards, adoption and innovation". JISC technology and standards Watch, May 2006. p 25
7. Bleecker, Julian. A Manifesto for Networked Objects -Cohabiting with Pigeons, Arphids and Aibos in the Internet of Things.
8. www.pigeonblog.mapyourcity.net
9. www.beatrizdacosta.net/
10. cinahazegh.com/
11. kevinponto.com/
12. www.pigeonblog.mapyourcity.net/statement.php
13. Bleecker 2004 (p4)
14. JISC Tech Watch. RFID Frequency, Standards, adoption and innovation. p19
15. eprint.iacr.org/2005/095.pdf
16. webwereld.nl/articles/40249/onderzoekers-vinden-manier-om-rfid-chips-te-infecteren.html en www.bof.nl/nieuwsbrief/nieuwsbrief_2006_6.html
17. JISC Tech Watch. RFID Frequency, Standards, adoption and innovation. p21
18. Informatie Professional 2003 * 2 op: igitur-archive.library.uu.nl/DARLIN/2005-0526-200824/KernIP022003.pdf
19. www.rfidjournal.com/article/articleview/1110/1/1/
20. www.engadget.com/2005/04/29/art-gallery-uses-rfid-to-convert-visitors-to-customers
21. Plaggenborg. Patrick. Social RFID. Internet For Things. 2006. Available at: www.patrick.plaggenborg.nl/wp-content/uploads/2006/08/social-rfid-patrick-plaggenborg.pdf
22. www.mediamatic.net/article-11344-nl.html